Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas

Introducción: La adecuada administración de los recursos disponibles es un factor que incide significativamente en la calidad de la atención en hospitales. Las nuevas tecnologías en salud, el envejecimiento de la población, y la escasa disponibilidad presupuestal conllevan a mejorar la administració...

Full description

Autores:
Duarte Forero, Edgar
Camacho Oliveros, Manuel Ángel
Tipo de recurso:
Article of journal
Fecha de publicación:
2020
Institución:
Corporación Universidad de la Costa
Repositorio:
REDICUC - Repositorio CUC
Idioma:
spa
OAI Identifier:
oai:repositorio.cuc.edu.co:11323/12254
Acceso en línea:
https://hdl.handle.net/11323/12254
https://doi.org/10.17981/ingecuc.16.1.2020.16
Palabra clave:
system dynamics
patient flow
healthcare logistics
bed turnover
bed occupancy
hospital
principal component analysis
dinámica de sistemas
flujo de pacientes
logística hospitalaria
giro cama
porcentaje ocupacional
hospital
análisis de componentes principales
Rights
openAccess
License
INGE CUC - 2020
id RCUC2_5995bf73922c376bde802857f248fc0d
oai_identifier_str oai:repositorio.cuc.edu.co:11323/12254
network_acronym_str RCUC2
network_name_str REDICUC - Repositorio CUC
repository_id_str
dc.title.spa.fl_str_mv Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
dc.title.translated.eng.fl_str_mv Capacity planning in hospitals: an approach from patients flow with System Dynamics
title Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
spellingShingle Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
system dynamics
patient flow
healthcare logistics
bed turnover
bed occupancy
hospital
principal component analysis
dinámica de sistemas
flujo de pacientes
logística hospitalaria
giro cama
porcentaje ocupacional
hospital
análisis de componentes principales
title_short Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
title_full Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
title_fullStr Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
title_full_unstemmed Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
title_sort Planeación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de Sistemas
dc.creator.fl_str_mv Duarte Forero, Edgar
Camacho Oliveros, Manuel Ángel
dc.contributor.author.spa.fl_str_mv Duarte Forero, Edgar
Camacho Oliveros, Manuel Ángel
dc.subject.eng.fl_str_mv system dynamics
patient flow
healthcare logistics
bed turnover
bed occupancy
hospital
principal component analysis
topic system dynamics
patient flow
healthcare logistics
bed turnover
bed occupancy
hospital
principal component analysis
dinámica de sistemas
flujo de pacientes
logística hospitalaria
giro cama
porcentaje ocupacional
hospital
análisis de componentes principales
dc.subject.spa.fl_str_mv dinámica de sistemas
flujo de pacientes
logística hospitalaria
giro cama
porcentaje ocupacional
hospital
análisis de componentes principales
description Introducción: La adecuada administración de los recursos disponibles es un factor que incide significativamente en la calidad de la atención en hospitales. Las nuevas tecnologías en salud, el envejecimiento de la población, y la escasa disponibilidad presupuestal conllevan a mejorar la administración de la capacidad hospitalaria para lograr mejores desempeños globales. Objetivo: Construir herramientas que permitan estudiar los factores que inciden en los indicadores de eficiencia hospitalaria global (giro-cama, porcentaje ocupacional y estancia promedio) desde la perspectiva del flujo de pacientes. Metodología: Se desarrolló un estudio utilizando Dinámica de sistemas en un hospital público de alta complejidad desde la perspectiva del flujo de pacientes, haciendo énfasis en la parametrización de condicionantes de capacidad y en la medición del impacto en indicadores de eficiencia global. La exploración de estrategias se desarrolló con análisis de varianzas y análisis de componentes principales. Resultados: El porcentaje ocupacional reflejó mayor sensibilidad al uso de políticas sobre uso de camas y reducción de tiempos de espera. El giro cama fue el indicador con mayor velocidad de respuesta a los cambios implementados. El aumento de las horas-médico disponibles en urgencias no presentó impactos significativos en el flujo de pacientes ni en las medidas de desempeño global. Conclusiones: La simulación continua y análisis de componentes principales permitió obtener herramientas para la planeación de capacidad en el mediano y largo plazo. En lugar de invertir en el aumento de capacidad instalada, la gerencia debe priorizar la reducción de desperdicios a través de metodologías como Lean healthcare. 
publishDate 2020
dc.date.accessioned.none.fl_str_mv 2020-01-27 00:00:00
2024-04-09T20:17:40Z
dc.date.available.none.fl_str_mv 2020-01-27 00:00:00
2024-04-09T20:17:40Z
dc.date.issued.none.fl_str_mv 2020-01-27
dc.type.spa.fl_str_mv Artículo de revista
dc.type.coar.spa.fl_str_mv http://purl.org/coar/resource_type/c_6501
http://purl.org/coar/resource_type/c_2df8fbb1
dc.type.content.spa.fl_str_mv Text
dc.type.driver.spa.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/article
dc.type.local.eng.fl_str_mv Journal article
dc.type.redcol.spa.fl_str_mv http://purl.org/redcol/resource_type/ART
dc.type.version.spa.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/publishedVersion
dc.type.coarversion.spa.fl_str_mv http://purl.org/coar/version/c_970fb48d4fbd8a85
format http://purl.org/coar/resource_type/c_6501
status_str publishedVersion
dc.identifier.issn.none.fl_str_mv 0122-6517
dc.identifier.uri.none.fl_str_mv https://hdl.handle.net/11323/12254
dc.identifier.url.none.fl_str_mv https://doi.org/10.17981/ingecuc.16.1.2020.16
dc.identifier.doi.none.fl_str_mv 10.17981/ingecuc.16.1.2020.16
dc.identifier.eissn.none.fl_str_mv 2382-4700
identifier_str_mv 0122-6517
10.17981/ingecuc.16.1.2020.16
2382-4700
url https://hdl.handle.net/11323/12254
https://doi.org/10.17981/ingecuc.16.1.2020.16
dc.language.iso.spa.fl_str_mv spa
language spa
dc.relation.ispartofjournal.spa.fl_str_mv Inge Cuc
dc.relation.references.spa.fl_str_mv  M. A. Camacho-Oliveros, Á. E. Morales-Carrillo, M. F. Vega-Novoa & M. J. Rueda-Varón, “Caracterización de los procesos de atención y flujo de pacientes de la ruta integral de atención en salud materno-perinatal: caso red pública hospitalaria del norte de Cundinamarca”, Av. Investig. En Ing., vol. 15, no. 1, pp. 30–47, Dec. 2018. https://doi.org/10.18041/1794-4953/avances.1.1651
 S. M. Thompson, R. Day & R. Garfinkel, “Improving the Flow of Patients Through Healthcare Organizations”, in Handbook of Healthcare Operations Management. New York, USA: Springer, 2013, pp. 183–204. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5885-2_7
 D. Hernández-Chinchilla, M. Á. Camacho-Oliveros & E. L. Duarte-Forero, “Análisis del flujo de pacientes en el servicio de urgencias del Hospital Universitario la Samaritana a través de simulación discreta”, Av. Investigación en Ing., vol. 14, no. 1, pp. 109–122, Dec. 2017. https://doi.org/10.18041/1794-4953/avances.1.1289
 C. Castro, D. Uribe & J. Castro, “Marco de referencia para el desarrollo de un sistema de apoyo para la toma de decisiones para la gestión de inventarios”, IngeCuc, vol. 10, no. 1, pp. 30–42, Jan. 2014.
 H. Akkermans & B. Vos, “Amplification in service supply chains: an exploratory case study from the Telecom industry”, Prod. Oper. Manag, vol. 12, no. 2, pp. 204–223, Jan. 2003. https://doi.org/10.1111/j.1937-5956.2003.tb00501.x
 T. T. Niranjan & M. Weaver, “A unifying view of goods and services supply chain management”, Serv. Ind. J., vol. 31, no. 14, pp. 2391–2410, Sept. 2010. https://doi.org/10.1080/02642069.2010.504821
 D. Dobrzykowski, V. S. Deilami, P. Hong & S.-C. Kim, “A structured analysis of operations and supply chain management research in healthcare (1982–2011)”, Int. J. Prod. Econ., vol. 147, Part B, pp. 514–530, Jan. 2014. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2013.04.055
 E. Akcali, M. Cote & C. Lin, “A network flow approach to optimizing hospital bed capacity decisions”, Health Care Manag. Sci., vol. 9, no. 4, pp. 391–404, Nov. 2006. https://doi.org/10.1007/s10729-006-0002-4
 B. Rechel, S. Wright, J. Barlow & M. McKee, “Hospital capacity planning: from measuring stocks to modelling flows”, Bull. World Health Organ., vol. 88, pp. 632–636, Aug. 2010. https://doi.org/10.2471/BLT.09.073361
 S. Leggat, “Hospital Planning: The Risks of Basing the Future on Past Data”, HIMJ, vol. 37, no. 3, pp. 6–14, Feb. 2008. https://doi.org/10.1177/183335830803700302
 R. E. Jiménez, “Indicadores de calidad y eficiencia de los servicios hospitalarios: Una mirada actual”, Rev. Cuba. Salud Pública, vol. 30, no. 1, Jan. 2004. http://scielo.sld.cu/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0864-34662004000100004
 A. Carreño, “Medición de la calidad, la eficiencia y la productividad en hospitales públicos de tercer nivel de atención en Bogotá,”, Univ. Empresa, vol. 11, pp. 203–222, May. 2009.
 T. M. Ceballos-Acevedo, P. A. Velásquez-Restrepo & J. S. Jaén-Posada, “Duración de la estancia hospitalaria. Metodologías para su intervención”, Gerenc. Políticas Salud, vol. 13, no. 27, pp. 274–295, Dec. 2014. Available: https://revistas.javeriana.edu.co/index.php/gerepolsal/article/view/11972
 H. Pabon, “Método simplificado para evaluar el desempeño hospitalario”, Bol. Oficina Sanit. Panam., vol. 97, no. 1, pp. 33–43, 1984. Disponible en https://iris.paho.org/bitstream/handle/10665.2/16994/v97n1p33.pdf?sequence=1
 L. Socconini, Lean manufacturing paso a paso. Bogotá D.C.: Norma, 2008.
 A. Bohorquez, “Desarrollo de una propuesta de mejoramiento continuo para el servicio de urgencias del hospital universitario de La Samaritana (HUS), con la aplicación de la metodología Lean Healthcare”, Degree Thesis, Dpto. Ing. Ind, Univ. Libre, Bogotá, D.C., CO, 2017. Available: https://repository.unilibre.edu.co/handle/10901/10592
 S. Ruiz & J. V. Villareal, “Desarrollo de la metodología Lean Healthcare, como estrategia de mejoramiento continuo, que permita elevar el nivel de servicio prestado en el área de Imágenes diagnósticas del hospital Universitario de La Samaritana HUS”, Degree Thesis, Dpto. Ing. Ind, Univ. Libre, Bogotá, D.C., CO, 2018. Available: https://repository.unilibre.edu.co/handle/10901/10570
 D. C. Lane & E. Husemann, “System dynamics mapping of acute patient flows”, J. Oper. Res. Soc., vol. 59, no. 2, pp. 213–224, Feb. 2008. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2602498
 L. Green, “Capacity planning and management in hospitals”, in Operations research and health care. A handbook of methods and applications. Boston, USA: Kluwer Academic, 2005, pp. 15–42.
 J. W. Creswell & J. D. Creswell, Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches, 5th Ed, LA, USA: SAGE, 2018.
 M. Schaffernicht, Indagación de situaciones complejas mediante la dinámica de sistemas, vol 1, Talca, CL: Univ. Talca, 2009.
 S. Mohiuddin, J. Busby, J. Savović, A. Richards, K. Northstone, W. Hollingworth, J. Donovan & Ch. Vasilakis, “Patient flow within UK emergency departments: a systematic review of the use of computer simulation modelling methods”, BMJ Open, vol. 7, no. 5, May. 2017. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2016-015007
 J. H. Klein & T. Young, “Health care: a case of hyper complexity?”, Health Syst., vol. 4, no. 2, pp. 104–110, Dec. 2017. https://doi.org/10.1057/hs.2014.21
 D. C. Lane, C. Monefeldt & J. V. Rosenhead, “Looking in the Wrong Place for Healthcare Improvements: A System Dynamics Study of an Accident and Emergency Department”, JORS, vol. 51, no. 5, pp. 518–531, Dec. 2000. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2600892
 T. Rohleder, D. Cooke, P. Rogers, & J. Egginton, “Coordinating Health Services: An Operations Management Perspective”, in Handbook of Healthcare Operations Management. New York, USA: Springer, 2013, pp. 421–445. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5885-2_16
 J. B. Homer & G. B. Hirsch, “System dynamics modeling for public health: background and opportunities”, Am. J. Public Health, vol. 96, no. 3, pp. 452–458, Mar. 2006. https://doi.org/10.2105/AJPH.2005.062059
 J. Aracil & F. Gordillo, Dinámica de sistemas. Madrid, ES: Alianza, 1997.
 J. D. Sterman, Business Dynamics: Systems thinking and modelling for a complex world. New York, USA: Mc Graw Hill, 2000.
 B. Behzad, R. Moraga & S.-J. Chen, “Modelling healthcare internal service supply chains for the analysis of medication delivery errors and amplification effects”, JIEM, vol. 4, no. 4, pp. 554–576, Dec. 2011. https://doi.org/10.3926/jiem.201
 M. M. Gunal, “A guide for building hospital simulation models”, Health Syst., vol. 1, no. 1, pp. 17–25, Jun. 2012. https://doi.org/10.1057/hs.2012.8
 S. Vanderby & M. W. Carter, “An evaluation of the applicability of system dynamics to patient flow modelling”, J. Oper. Res. Soc., vol. 61, no. 11, pp. 1572–1581, Nov. 2010. https://doi.org/10.1057/jors.2009.150
 S. C. Brailsford, V. A. Lattimer, P. Tarnaras y J. C. Turnbull, “Emergency and on-demand health care: modelling a large complex system”, J Oper Res Soc, vol. 55, no. 1, pp. 34–42, Jan. 1990. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2601667
 N. S. Mohd, C.-Y. Liong, A. Y. Md Noh, W. R. Ismail & N. Ahmad, “Model Sistem Dinamik untuk Meramalkan Bilangan Pesakit dan Keperluan Sumber Tenaga di Zon Kuning Jabatan Kecemasan”, USM., vol. 48, no. 4, pp. 909–920, Apr. 2019. https://doi.org/10.17576/jsm-2019-4804-24
 S. Jaén, “A Goal-Seeking System Dynamics Methodology for Hospital Bed Capacity Planning”, in Applied Computer Sciences in Engineering. New York, USA: Springer, 2018, pp. 280–291, https://doi.org/10.1007/978-3-030-00350-0_24
 P. Landa, M. Sonnessa, E. Tànfani & A. Testi, “System Dynamics Modelling of Emergent and Elective Patient Flows”, in Health Care Systems Engineering for Scientists and Practitioners. New York, USA: Springer, 2016, pp. 179–191. https://doi.org/10.1007/978-3-319-35132-2_17
 A. V. Esensoy & M. W. Carter, “High-fidelity whole-system patient flow modeling to assess health care transformation policies”, Eur. J. Oper. Res., vol. 266, no. 1, pp. 221–237, Apr. 2018. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2017.09.019
 H. Rahmandad & J. D. Sterman, “Reporting guidelines for simulation-based research in social sciences: Reporting Guidelines for Simulation-Based Research”, Syst. Dyn. Rev., vol. 28, no. 4, pp. 396–411, Oct. 2012. https://doi.org/10.1002/sdr.1481
Y. Barlas, “Model validation in system dynamics”, in Proc. of the Intl. Syst. Dyn. Conf. Scotland, UK: U. Stirling, 1994, pp. 1–10.
dc.relation.citationendpage.none.fl_str_mv 233
dc.relation.citationstartpage.none.fl_str_mv 217
dc.relation.citationissue.spa.fl_str_mv 1
dc.relation.citationvolume.spa.fl_str_mv 16
dc.relation.bitstream.none.fl_str_mv https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/download/2651/2697
https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/download/2651/3482
https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/download/2651/3522
dc.relation.citationedition.spa.fl_str_mv Núm. 1 , Año 2020 : (Enero-Junio)
dc.rights.spa.fl_str_mv INGE CUC - 2020
dc.rights.uri.spa.fl_str_mv http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
dc.rights.accessrights.spa.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/openAccess
dc.rights.coar.spa.fl_str_mv http://purl.org/coar/access_right/c_abf2
rights_invalid_str_mv INGE CUC - 2020
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
http://purl.org/coar/access_right/c_abf2
eu_rights_str_mv openAccess
dc.format.mimetype.spa.fl_str_mv application/pdf
text/html
application/xml
dc.publisher.spa.fl_str_mv Universidad de la Costa
dc.source.spa.fl_str_mv https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/view/2651
institution Corporación Universidad de la Costa
bitstream.url.fl_str_mv https://repositorio.cuc.edu.co/bitstream/11323/12254/1/ORE.xml
bitstream.checksum.fl_str_mv ecaa70dd5759aec54f4f075a8bc76eb5
bitstream.checksumAlgorithm.fl_str_mv MD5
repository.name.fl_str_mv Repositorio Universidad de La Costa
repository.mail.fl_str_mv repdigital@cuc.edu.co
_version_ 1808400216737447936
spelling Duarte Forero, Edgard366f64af67d1da092de415505e76802300Camacho Oliveros, Manuel Ángel417d4c296d37ca81360d799254ad7a943002020-01-27 00:00:002024-04-09T20:17:40Z2020-01-27 00:00:002024-04-09T20:17:40Z2020-01-270122-6517https://hdl.handle.net/11323/12254https://doi.org/10.17981/ingecuc.16.1.2020.1610.17981/ingecuc.16.1.2020.162382-4700Introducción: La adecuada administración de los recursos disponibles es un factor que incide significativamente en la calidad de la atención en hospitales. Las nuevas tecnologías en salud, el envejecimiento de la población, y la escasa disponibilidad presupuestal conllevan a mejorar la administración de la capacidad hospitalaria para lograr mejores desempeños globales. Objetivo: Construir herramientas que permitan estudiar los factores que inciden en los indicadores de eficiencia hospitalaria global (giro-cama, porcentaje ocupacional y estancia promedio) desde la perspectiva del flujo de pacientes. Metodología: Se desarrolló un estudio utilizando Dinámica de sistemas en un hospital público de alta complejidad desde la perspectiva del flujo de pacientes, haciendo énfasis en la parametrización de condicionantes de capacidad y en la medición del impacto en indicadores de eficiencia global. La exploración de estrategias se desarrolló con análisis de varianzas y análisis de componentes principales. Resultados: El porcentaje ocupacional reflejó mayor sensibilidad al uso de políticas sobre uso de camas y reducción de tiempos de espera. El giro cama fue el indicador con mayor velocidad de respuesta a los cambios implementados. El aumento de las horas-médico disponibles en urgencias no presentó impactos significativos en el flujo de pacientes ni en las medidas de desempeño global. Conclusiones: La simulación continua y análisis de componentes principales permitió obtener herramientas para la planeación de capacidad en el mediano y largo plazo. En lugar de invertir en el aumento de capacidad instalada, la gerencia debe priorizar la reducción de desperdicios a través de metodologías como Lean healthcare. Introduction: An adequate Resource management strategy influences significantly on Quality of service in hospitals. New technologies in healthcare, population ageing and lack of founding drive to continuous improvements in hospitals’ capacity management in order to achieve a better performance of itself. Objective: To develop tools that may allow a deeper understanding of those drivers that influence global hospital efficiency (bed turnover, bed occupancy, length of stay) from the point of view of patients flow. Method: A research based on Systems Dynamics was developed at a high complexity public hospital, emphasizing in the perspective of patients flow, the definition of parameters that influence capacity and the measurement of the impact of improvement strategies in global efficiency indicators. The study of strategies was based on Analysis of Variance and Principal component analysis (PCA).                                                                     Results:  Bed occupancy showed higher sensibility than other Key Performance Indicators (KPI) after the implementation of policies regarding the use of beds and the reduction of waiting times. Bed turnover was the KPI with the fastest reaction after new policies implementation. Improvement in medical staff capacity at Emergency Rooms did not display significative impacts in patients flow nor global hospital efficiency. Conclusions: Continuous simulation and PCA worked together to brought functional tools for capacity planning in middle and long terms. Investments should be dedicated to reduction of wasting through methodologies such as Lean Healthcare, rather than increasing installed capacity.  application/pdftext/htmlapplication/xmlspaUniversidad de la CostaINGE CUC - 2020http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0info:eu-repo/semantics/openAccessEsta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0.http://purl.org/coar/access_right/c_abf2https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/view/2651system dynamicspatient flowhealthcare logisticsbed turnoverbed occupancyhospitalprincipal component analysisdinámica de sistemasflujo de pacienteslogística hospitalariagiro camaporcentaje ocupacionalhospitalanálisis de componentes principalesPlaneación de la capacidad hospitalaria: un enfoque desde el flujo de pacientes con Dinámica de SistemasCapacity planning in hospitals: an approach from patients flow with System DynamicsArtículo de revistahttp://purl.org/coar/resource_type/c_6501http://purl.org/coar/resource_type/c_2df8fbb1Textinfo:eu-repo/semantics/articleJournal articlehttp://purl.org/redcol/resource_type/ARTinfo:eu-repo/semantics/publishedVersionhttp://purl.org/coar/version/c_970fb48d4fbd8a85Inge Cuc M. A. Camacho-Oliveros, Á. E. Morales-Carrillo, M. F. Vega-Novoa & M. J. Rueda-Varón, “Caracterización de los procesos de atención y flujo de pacientes de la ruta integral de atención en salud materno-perinatal: caso red pública hospitalaria del norte de Cundinamarca”, Av. Investig. En Ing., vol. 15, no. 1, pp. 30–47, Dec. 2018. https://doi.org/10.18041/1794-4953/avances.1.1651 S. M. Thompson, R. Day & R. Garfinkel, “Improving the Flow of Patients Through Healthcare Organizations”, in Handbook of Healthcare Operations Management. New York, USA: Springer, 2013, pp. 183–204. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5885-2_7 D. Hernández-Chinchilla, M. Á. Camacho-Oliveros & E. L. Duarte-Forero, “Análisis del flujo de pacientes en el servicio de urgencias del Hospital Universitario la Samaritana a través de simulación discreta”, Av. Investigación en Ing., vol. 14, no. 1, pp. 109–122, Dec. 2017. https://doi.org/10.18041/1794-4953/avances.1.1289 C. Castro, D. Uribe & J. Castro, “Marco de referencia para el desarrollo de un sistema de apoyo para la toma de decisiones para la gestión de inventarios”, IngeCuc, vol. 10, no. 1, pp. 30–42, Jan. 2014. H. Akkermans & B. Vos, “Amplification in service supply chains: an exploratory case study from the Telecom industry”, Prod. Oper. Manag, vol. 12, no. 2, pp. 204–223, Jan. 2003. https://doi.org/10.1111/j.1937-5956.2003.tb00501.x T. T. Niranjan & M. Weaver, “A unifying view of goods and services supply chain management”, Serv. Ind. J., vol. 31, no. 14, pp. 2391–2410, Sept. 2010. https://doi.org/10.1080/02642069.2010.504821 D. Dobrzykowski, V. S. Deilami, P. Hong & S.-C. Kim, “A structured analysis of operations and supply chain management research in healthcare (1982–2011)”, Int. J. Prod. Econ., vol. 147, Part B, pp. 514–530, Jan. 2014. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2013.04.055 E. Akcali, M. Cote & C. Lin, “A network flow approach to optimizing hospital bed capacity decisions”, Health Care Manag. Sci., vol. 9, no. 4, pp. 391–404, Nov. 2006. https://doi.org/10.1007/s10729-006-0002-4 B. Rechel, S. Wright, J. Barlow & M. McKee, “Hospital capacity planning: from measuring stocks to modelling flows”, Bull. World Health Organ., vol. 88, pp. 632–636, Aug. 2010. https://doi.org/10.2471/BLT.09.073361 S. Leggat, “Hospital Planning: The Risks of Basing the Future on Past Data”, HIMJ, vol. 37, no. 3, pp. 6–14, Feb. 2008. https://doi.org/10.1177/183335830803700302 R. E. Jiménez, “Indicadores de calidad y eficiencia de los servicios hospitalarios: Una mirada actual”, Rev. Cuba. Salud Pública, vol. 30, no. 1, Jan. 2004. http://scielo.sld.cu/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0864-34662004000100004 A. Carreño, “Medición de la calidad, la eficiencia y la productividad en hospitales públicos de tercer nivel de atención en Bogotá,”, Univ. Empresa, vol. 11, pp. 203–222, May. 2009. T. M. Ceballos-Acevedo, P. A. Velásquez-Restrepo & J. S. Jaén-Posada, “Duración de la estancia hospitalaria. Metodologías para su intervención”, Gerenc. Políticas Salud, vol. 13, no. 27, pp. 274–295, Dec. 2014. Available: https://revistas.javeriana.edu.co/index.php/gerepolsal/article/view/11972 H. Pabon, “Método simplificado para evaluar el desempeño hospitalario”, Bol. Oficina Sanit. Panam., vol. 97, no. 1, pp. 33–43, 1984. Disponible en https://iris.paho.org/bitstream/handle/10665.2/16994/v97n1p33.pdf?sequence=1 L. Socconini, Lean manufacturing paso a paso. Bogotá D.C.: Norma, 2008. A. Bohorquez, “Desarrollo de una propuesta de mejoramiento continuo para el servicio de urgencias del hospital universitario de La Samaritana (HUS), con la aplicación de la metodología Lean Healthcare”, Degree Thesis, Dpto. Ing. Ind, Univ. Libre, Bogotá, D.C., CO, 2017. Available: https://repository.unilibre.edu.co/handle/10901/10592 S. Ruiz & J. V. Villareal, “Desarrollo de la metodología Lean Healthcare, como estrategia de mejoramiento continuo, que permita elevar el nivel de servicio prestado en el área de Imágenes diagnósticas del hospital Universitario de La Samaritana HUS”, Degree Thesis, Dpto. Ing. Ind, Univ. Libre, Bogotá, D.C., CO, 2018. Available: https://repository.unilibre.edu.co/handle/10901/10570 D. C. Lane & E. Husemann, “System dynamics mapping of acute patient flows”, J. Oper. Res. Soc., vol. 59, no. 2, pp. 213–224, Feb. 2008. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2602498 L. Green, “Capacity planning and management in hospitals”, in Operations research and health care. A handbook of methods and applications. Boston, USA: Kluwer Academic, 2005, pp. 15–42. J. W. Creswell & J. D. Creswell, Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches, 5th Ed, LA, USA: SAGE, 2018. M. Schaffernicht, Indagación de situaciones complejas mediante la dinámica de sistemas, vol 1, Talca, CL: Univ. Talca, 2009. S. Mohiuddin, J. Busby, J. Savović, A. Richards, K. Northstone, W. Hollingworth, J. Donovan & Ch. Vasilakis, “Patient flow within UK emergency departments: a systematic review of the use of computer simulation modelling methods”, BMJ Open, vol. 7, no. 5, May. 2017. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2016-015007 J. H. Klein & T. Young, “Health care: a case of hyper complexity?”, Health Syst., vol. 4, no. 2, pp. 104–110, Dec. 2017. https://doi.org/10.1057/hs.2014.21 D. C. Lane, C. Monefeldt & J. V. Rosenhead, “Looking in the Wrong Place for Healthcare Improvements: A System Dynamics Study of an Accident and Emergency Department”, JORS, vol. 51, no. 5, pp. 518–531, Dec. 2000. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2600892 T. Rohleder, D. Cooke, P. Rogers, & J. Egginton, “Coordinating Health Services: An Operations Management Perspective”, in Handbook of Healthcare Operations Management. New York, USA: Springer, 2013, pp. 421–445. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5885-2_16 J. B. Homer & G. B. Hirsch, “System dynamics modeling for public health: background and opportunities”, Am. J. Public Health, vol. 96, no. 3, pp. 452–458, Mar. 2006. https://doi.org/10.2105/AJPH.2005.062059 J. Aracil & F. Gordillo, Dinámica de sistemas. Madrid, ES: Alianza, 1997. J. D. Sterman, Business Dynamics: Systems thinking and modelling for a complex world. New York, USA: Mc Graw Hill, 2000. B. Behzad, R. Moraga & S.-J. Chen, “Modelling healthcare internal service supply chains for the analysis of medication delivery errors and amplification effects”, JIEM, vol. 4, no. 4, pp. 554–576, Dec. 2011. https://doi.org/10.3926/jiem.201 M. M. Gunal, “A guide for building hospital simulation models”, Health Syst., vol. 1, no. 1, pp. 17–25, Jun. 2012. https://doi.org/10.1057/hs.2012.8 S. Vanderby & M. W. Carter, “An evaluation of the applicability of system dynamics to patient flow modelling”, J. Oper. Res. Soc., vol. 61, no. 11, pp. 1572–1581, Nov. 2010. https://doi.org/10.1057/jors.2009.150 S. C. Brailsford, V. A. Lattimer, P. Tarnaras y J. C. Turnbull, “Emergency and on-demand health care: modelling a large complex system”, J Oper Res Soc, vol. 55, no. 1, pp. 34–42, Jan. 1990. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2601667 N. S. Mohd, C.-Y. Liong, A. Y. Md Noh, W. R. Ismail & N. Ahmad, “Model Sistem Dinamik untuk Meramalkan Bilangan Pesakit dan Keperluan Sumber Tenaga di Zon Kuning Jabatan Kecemasan”, USM., vol. 48, no. 4, pp. 909–920, Apr. 2019. https://doi.org/10.17576/jsm-2019-4804-24 S. Jaén, “A Goal-Seeking System Dynamics Methodology for Hospital Bed Capacity Planning”, in Applied Computer Sciences in Engineering. New York, USA: Springer, 2018, pp. 280–291, https://doi.org/10.1007/978-3-030-00350-0_24 P. Landa, M. Sonnessa, E. Tànfani & A. Testi, “System Dynamics Modelling of Emergent and Elective Patient Flows”, in Health Care Systems Engineering for Scientists and Practitioners. New York, USA: Springer, 2016, pp. 179–191. https://doi.org/10.1007/978-3-319-35132-2_17 A. V. Esensoy & M. W. Carter, “High-fidelity whole-system patient flow modeling to assess health care transformation policies”, Eur. J. Oper. Res., vol. 266, no. 1, pp. 221–237, Apr. 2018. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2017.09.019 H. Rahmandad & J. D. Sterman, “Reporting guidelines for simulation-based research in social sciences: Reporting Guidelines for Simulation-Based Research”, Syst. Dyn. Rev., vol. 28, no. 4, pp. 396–411, Oct. 2012. https://doi.org/10.1002/sdr.1481Y. Barlas, “Model validation in system dynamics”, in Proc. of the Intl. Syst. Dyn. Conf. Scotland, UK: U. Stirling, 1994, pp. 1–10.233217116https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/download/2651/2697https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/download/2651/3482https://revistascientificas.cuc.edu.co/ingecuc/article/download/2651/3522Núm. 1 , Año 2020 : (Enero-Junio)OREORE.xmltext/xml2644https://repositorio.cuc.edu.co/bitstream/11323/12254/1/ORE.xmlecaa70dd5759aec54f4f075a8bc76eb5MD51open access11323/12254oai:repositorio.cuc.edu.co:11323/122542024-04-09 15:17:40.655An error occurred on the license name.|||http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0metadata only accessRepositorio Universidad de La Costarepdigital@cuc.edu.co